وسواس وبرخی از تکنیک های درمان آن

 با توجه به جلسه ی مشاوره ی امروزدر کلینیک مشاوره ی مهر سوریه بر آن شدم مطالبی پیرامون موضوع امروز جهت استفاده ی متقاضیان در وبلاگ مشاوره قرار دهم . امید است مورد استفاده ی آنان  قرار گیرد:

وسواس

این بیماری از آن جهت که هم به عنوان یک بیماری روان تنی شناخته شده است و هم زمینه ساز بسیاری از انحراف های دینی در انسان است ، دارای روشهای درمانی متعدد است؛ مانند درمان دارویی، مشاوره و درمان روانی و توصیه های دینی

مشاوره و درمان روانی: در درمان غیردارویى، از الگوهاى مختلف براى کاهش این اختلال بهره مى‏گیرند که به برخى از آنها به طور اجمال اشاره مى‏کنیم زیرا از این تکنیک‏ها متناسب با نوع و شدت و ضعف بیمارى استفاده مى‏شود:

وسواس
این بیماری از آن جهت که هم به عنوان یک بیماری روان تنی شناخته شده است و هم زمینه ساز بسیاری از انحراف های دینی در انسان است ، دارای روشهای درمانی متعدد است؛ مانند درمان دارویی، مشاوره و درمان روانی و توصیه های دینی

مشاوره و درمان روانی: در درمان غیردارویى، از الگوهاى مختلف براى کاهش این اختلال بهره مى‏گیرند که به برخى از آنها به طور اجمال اشاره مى‏کنیم زیرا از این تکنیک‏ها متناسب با نوع و شدت و ضعف بیمارى استفاده مى‏شود:

1- شناخت درمانى، در این روش طى جلسات مکرر و متعدد، بینش بیمار درباره تعارضهاى درونى خود به کمک روان‏درمان‏گر تغییر مى‏یابد.

2- رفتار درمانى: روشهاى متعدد و متنوعى است از کارشناس مربوطه بیمار را به کارها و فعالیت‏هایى جهت کاهش سطح اضطراب و در نتیجه فکر یا عمل وسواس او وا مى‏دارد.

3- گاهى نیز روانشناس با ایجاد ارتباط با خانواده بیمار به کاهش ناهماهنگى‏هاى احتمالى در خانواده و تصحیح ارتباطات خانوادگى آنها مى‏پردازد.

روشهای کلی درمان:

برای علاج و درمان این بیماری ابتدا باید نوع آن را شناخت و روش درمانی مناسب با آن را انتخاب نمود . ما در این قسمت به برخی از روشهای کلی مبارزه با این حالت اشاره می نماییم.

 عدم پاسخ دهی: مهمترین و کلی ترین راه درمان وسواس، بی توجهی به پیام های آن و عدم پاسخ دهی عملی به آن است . این بیماری در صورتی ادامه می یابد و تشدید می شود که به نداهای درونی آن که مبتنی بر تکرار عمل ، یا دقت بی مورد و یا قضاوت غیر منطقی و افراطی نسبت به امور است، پاسخ دهی عملی شود. برای مقابله با این حالت بهترین راه بی اعتنایی به این پیامها و ترتیب اثر ندادن به آنها است. اگر مدتی این روش عملی شود ، به طور قطع از شدت ابتلا به آن کاسته خواهد شد.

 تقابل به ضد: برای کسانی که از آلودگی و نجاست هراس دارند و این هراس منشا اضطراب و وسواس در آنها شده است ، آلوده سازی عمدی شخص توسط خود او یا دیگران ، از راههای درمان و رفع حساسیت به این امر است . اگر این روش با تکرار تحمل شود به طور قطع موثر خواهد بود.

 فرمان ایست: در منابع علمی جدید ، برای متوقف کردن افکار وسواسی ، علاوه بر درمانهای دارویی و قبل از آن درمانها ، از روشهای خاصی استفاده می شود که مهمترین آنها روش توقیف فکر نام دارد، بدین ترتیب است که از بیمار خواسته می شود که به طور عمد افکار وسواسی خود را آزاد بگذارد و در این بین ناگهان درمانگر با صدای بلند و بیزار کننده ، فریاد می زند : ایست !؟! به نظر می رسد این عمل جریان فکر وسواسی را متوقف می کند.
درمان دارویی: بیماری وسواس چون دارای ریشه های هورمونی است و با فعالیت های هورمونی بدن نیز در ارتباط است ، پزشکان با تجویز داروهایی سعی می نمایند فعالیت های هورمونی بدن را متعادل سازند و از این طریق کمک می کنند تا فرد بتواند راحت تر با این مشکل طرف شود و آن را از خویش براند.

پیشنهاد های دینی:
در منابع اسلامی و وسواس پدیده شناخته شده ایست و به آن به عنوان وسوسه ای از سوی شیطان اشاره می شود . به عنوان مثال در کتاب اصول کافی ( باب عقل و جهل ) آمده است : در نزد امام صادق (ع) شخصی را به عقل و درایت نام بردند و گفتند او وسواس دارد ، حضرت فرمود : چگونه عاقل است که شبطان را اطاعت می کند؟

توصیه های عملی

 - رساله عملیه مرجع تقلید خود را دقیقاً مطالعه کنید (به خصوص بخش‏هاى مربوط به طهارت، نجاست، غسل و وضو) وخود را ملزم کنید که براى غسل و وضو یا آب کشیدن بدن، لباس و یا چیزهاى دیگر، به همان کیفیتى که در رساله آمده عمل نمایید و از زیاده‏روى جدّاً پرهیز کنید و بعد از این که طبق رساله غسل کردید یا چیزى را با آب شست و شو دادید و آب کشیدید، هیچ گونه شکى در طهارت آن به دل راه ندهید و اگر احساس مى‏کنید، هنوز پاک نشده و یا غسل و وضو تحقق پیدا نکرده، اعتنا نکنید و با همان وضع نماز بخوانید و سایر کارهاى خود را انجام دهید.

- اگر مبتلا به وسواس در شست و شو هستید، خود را در معرض چیزهاى آلوده و نجس قرار دهید و یا به تجسّم چنین موقعیت‏هایى بپردازید و از انجام دادن آن کار خوددارى نکنید. ، از فردى بخواهید خودش را در معرض این موقعیت‏ها یا موضوع‏هاى ذکر شده قرار دهد بدون این که «واکنش بى اختیارى» از خودش نشان دهد. سپس شما نیز همان کار را انجام دهید. این کار باعث مى‏شود موضوع‏ها یا موقعیت‏هاى اضطراب آور، کم کم اثر خود را از دست بدهد و اضطراب شما کاهش پیدا کند. در واقع ریشه و علت اصلى وسواس (اضطراب) از بین برود.

 - به لحاظ شرعی هر چیزی که قبلا پاک بوده ، تا یقین به نجاست آن نداشته باشیم ، پاک است و نباید آن را نجس فرض کرد ، زیرا مخالف شریعت است.  

 - اصولا هر چیزی که نمی دانیم نجس یا حرام است ، پاک و حلال است، زیرا اصل در اشیاء بر پاکی و حلیت است و نجس و حرام بودن دلیل می خواهد. حال درباره چیزهایى که به آنها دست زده‏اید (مثل ظروف و لباس‏ها و یا پا گذاشتن روى فرش‏ها و چیزهایى از این قبیل) در مورد همه اینها حکم طهارت جارى کنید، یعنى، همه آنها را نادیده بگیرید. لازم نیست شما هیچ کدام از آنها را آب بکشید و اگر اشکالى دارد به گردن ما. شما فعلاً موظّف هستید، فقط به راه‏کارهاى ارائه شده، عمل کنید و به حکم طهارت و نجاست، فقط و فقط بر اساس آنچه در رساله آمده عمل کنید.

- به خودتان تلقین کنید که «وسواس» یک نوع کار شیطانى است و باید هر چه زودتر دست از آن بردارم.

 به خدا توکل کنید و از او استعانت بجویید تا هر چه زودتر بر این مشکل فایق آیید. -

دعا، ذکر و عبادت

در این مورد حتی منابع اسلامی از قول معصومین (ع) روشهای متعددی را برای پیشگیری و درمان وسواس پیشنهاد کرده اند ، که از آن جمله، بهره از ادعیه و اذکار خاصی از جمله (لا اله الاالله) و ( لاحول و لا قوة الابا الله) می باشد که در حقیقت ماحصل همه آن روشها را می توان در ذکر خدا خلاصه کرد.

مذهب و شکوهمندترین جلوه آن؛ یعنی نماز می تواند در زدودن وسواس فکری نقش بسیار مهمی بازی کند. برخی از اذکار و توجهات حین نماز نه تنها با روشها ارایه شده توسط رون شناسان قابل مقایسه است ، بلکه حتی بسیار مؤثر تر به نظر می رسد.

استفاده زبان و ذهن از ذکر غیر المغضوب علیهم و الضالین که جدایی راه مومن را از ابلیس و شیطان نشان می دهد دست کم ده بار ، طی نمازهای یومیه و فیض بردن از سوره مبارکه ناس بعد از حمد ، بخصوص توجه آیات شریفه من شر وسواس الخناس الذی یوسوس فی الصدور الناس به عنوان عواملی قدرتمند در توقف افکار وسواسی مطرحند.

همان طور که اشاره شد ائمه معصوم (ع) که پزشکان حقیقی بشرند ، برای دوری از وسواس ذکر خدا را پیشنهاد کرده اند و این فرمان الهی است که برای ذکر من نماز را به پا دارید  "اقم الصلوة لذکری"

ابتدا باید بدانیم که وسواس تعاریف گوناگونی دارد. وسواس ، شیطان و نیز هر گفته وسوسه آمیزی را می‌گویند. قرآن کریم می‌فرماید: از شر وسوسه‌گر نهان. وسواس در علم امروز و حتی نزد پیشینیان ، نوعی بیماری شناخته شده است. این بیماری ، بهداشت روانی فرد و جامعه را به خطر می‌افکند و سلامت جسم و جان آدمیان را تهدید می‌کند. وسواس جنبه‌های گوناگون دارد؛ وسواس در پاکیزگی ، وسواس در تحصیل ، وسواس در عبادت ، وسواس در امور مالی و ... راستی برای رهایی از این درد شیطانی ، چه درمانی وجود دارد؟ وضو ، پیش و پس از غذا یکی از راههای که می‌توانیم از وسواس جلوگیری کنیم و آن را درمان کنیم وضو پیش و پس از غذا است. وضو ، پیش و پس از غذا ، مایه افزونی رزق و دفع شر شیطان است. ذکر نام خداوند یکی دیگر از شیوه‌های مقابله با وسواس ، این است که از نام عزیز و جلیل خداوند استمداد کنیم. این ذکر ، برای ما حتی در کارهای جزئی و کوچک نیز مایه خیر و برکت و کمال است. توکل به خداوند ما با توکل بر خداوند در اصل به نور خداوند نگاه و نظر می‌کنیم: من باید به عنوان یک انسان باایمان ، باکیاست و فراست و زیرک باشم و همیشه و در همه حال اعم از راحتیها و ناراحتیها ، در خوبی و بدی و عسرت و اندوه و سلامتی و کسالت و نیازمندی و بی‌نیازی ، اعتماد و توکل بر خداوند رحمان داشته باشم. من می‌دانم که در مبارزه بی‌امان با وسوسه‌های شیطانی ، توکل ، رمز پیروزی من است.  اذان گفتن ما باید بدانیم که هر عملی که باعث گریز شیطان شود، درمان وسواس محسوب می‌شود. یکی از راههای درمان وسواس نیز ، اذان گفتن است. پیش از این ، در هنگام اذان ، در هر مسجد و کوچه و بازار ، همگان اذان می‌گفتند. اما اکنون ، این سنت پسندیده ترک شده است، تا حدی که اگر کسی در خانه خود اذان بگوید، غیر عادی می‌نماید. نماز خواندن یکی از بهترین روشهای درمان هر نوع وسوسه و وسواس برای ما ، نماز گزاردن و ارتباط معنوی با پروردگار است. برای ما که مسلمانیم، نماز برترین نوع پناهندگی به درگاه خداوند است. غیر از نمازهای پنجگانه و روزانه واجب که هفده رکعت است، برای درمان این بیماری شوم ، نماز رابطه مخلوق ضعیف با خالق توانا ، عین و مایه پیروزی بر وسوسه‌های شیطانی است. بی‌اعتنایی به وسوسه در نماز من باید بدانم که وسواس در هر امری حتی نماز ، اطاعت از شیطان است. یکی از راههای درمان وسواس ، بویژه برای آنان که مبتلا به وسواس در نماز هستند، بی‌اعتنایی به شکلهای بسیار و پی در پی است. روزه گرفتن یکی دیگر از راههای درمان وسواس ، روزه گرفتن است. درباره فضیلت و نقش روزه در تعالی روح آدمی ، سخن بسیار می‌توان گفت: امام صادق علیه‌السلام فرموده است: به حقیقت ، درهای آسمان در ماه مبارک رمضان باز است و شیطانها زنجیر می‌شوند. تلاوت قرآن یکی از راههای درمانی وسواس ، قرائت همراه با تفکر و تعمق قرآن کریم است. اخبار بسیاری در این ‌باره وارد شده است که درجه تلاوت کننده قرآن ، از تمام آدمیان به استثنای پیامبران الهی بالاتر است و نباید آنان را کوچک شمرد و حقوقشان را نادیده گرفت.